به گزارش همشهری آنلاین، باستان‌شناسان ایرانی در نخستین فصل از مرحله تازه کاوش باستان‌شناختی در محوطه باستانی شوش، توانستند در تپه آکروپل به یافته‌های جدیدی دست پیدا کنند که قدمت این محوطه باستانی را از ۴۲۰۰ سال قبل براساس یافته فرانسوی‌ها به ۴۵۰۰ سال برساند.
آنها همچنین در ادامه بررسی‌های باستان‌شناسی خود در انبار محوطه باستانی شوش متوجه آثاری شدند که قدمت استقرار در این محوطه ثبت جهانی‌شده کشور را به ۶۲۰۰ سال و به عصر مس و سنگ و پیش از آغاز حکومت هخامنشی‌ها و حتی پیش از آغاز دوره عیلامی رسانده است.
محوطه باستانی بزرگ شوش از سده ۱۹میلادی به این سو، با انتشار سفرنامه‌های سیاحان اروپایی مورد توجه مستشرقان و پژوهشگران قرار گرفت، تا آنکه برای نخستین‌بار، باستان‌شناسان بریتانیایی طی سال‌های ۱۸۵۰ تا ۱۸۵۲ میلادی به کاوش در آن پرداختند.
پس از آن، طی سال‌های ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶، فرانسوی‌ها با دریافت اجازه ناصرالدین‌شاه قاجار، پادشاه ایران، پژوهش‌های خود را در این محوطه آغاز کردند. در سال ۱۸۹۵، دولت فرانسه امتیاز انحصاری کاوش‌های باستان‌شناسی در سراسر ایران را از ناصرالدین‌شاه دریافت کرد. اما از ۱۸۹۷به بعد تا سال ۱۹۷۹، این محوطه باستانی شوش بود که به مرکز فعالیت هیأت‌های باستان‌شناسی فرانسوی تبدیل شد.
پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹میلادی، پژوهش‌های میدانی هیأت باستان‌شناسی فرانسه هم متوقف شد. اما کاوش‌های باستان‌شناختی در این محوطه در سال ۱۹۸۲زیرنظر مرکز باستان‌شناسی ایران و توسط یک گروه باستان‌شناس ایرانی آغاز شد. اما این مرحله نیز ۱۱ سال متوقف ماند و ادامه کاوش‌های باستان شناختی از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۵ میلادی از سر گرفته شد. پس از این دوره، کاوش‌های اخیر باستان‌شناختی در این محوطه باستانی از سال ۲۰۱۹ میلادی و این‌بار توسط کارشناسان پایگاه میراث جهانی شوش آغاز شد.
لقمان احمدزاده، سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه باستانی شوش به همشهری می‌گوید: پس از انقلاب اسلامی، پژوهش‌های باستان‌شناسانه در این محوطه به فعالیت‌های کوتاه‌مدت در آپادانا محدود شد. اما پس از وقفه طولانی، از سرگیری پژوهش‌های هدفمند و روشمند باستان‌شناسی و حفاظتی ضروری بود. به‌همین دلیل، هشتم دی‌ماه ۱۳۹۷ تصمیم در پی اعلام موافقت پژوهشکده باستان‌شناسی مقدمات کار آماده شد تا «هیأت پژوهش‌های باستان‌شناسی شوش» شکل بگیرد و کار خود را آغاز کند.
به‌گفته این باستان‌شناس، در آستانه سال ۱۳۹۸ و پیش از همه‌گیری کووید- ۱۹، با ۲ هدف خواناسازی و حفاظت بخش آشکار شده از سکوی بلند آکروپل شوش و پاسخ به پرسش پژوهشی درباره بقایای گورستان مشهور هزاره پنجم پیش از میلاد به کاوش در آن محدوده پرداختیم. این پژوهش در محدوده ترانشه بزرگ «مُرگان» در آکروپل شوش شکل گرفت. کاوش‌های بزرگ مقیاس در این محدوده یک گودال بزرگ با چند دیواره عمودی در شرق و غرب و تعدادی تراس مصنوعی در شمال آن ایجاد کرد که طی این فصل از پژوهش‌های میدانی، ۲ کارگاه کاوش در تپه آکروپل ایجاد کردیم.
احمدزاده می‌گوید: یکی از اهداف ما بازیابی بخشی از پایه سازه یادمانی «سکوی بلند» در «تپه آکروپل» شوش بود که در سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۸ میلادی توسط ۲ باستان‌شناس فرانسوی به نام‌های «ژان پرو» و «دُنی‌کنال» کاوش شده بود. مشاهده وضعیت فعلی این بخش و مقایسه آن با عکس‌های منتشرشده از ۴ دهه پیش نشان‌دهنده فرسایش شدید بافت‌های آشکار شده پس از کاوش است. پی‌گردی‌ها و خواناسازی این محدوده اما به بازیابی نماها و سطوح بخشی از پایه یک سازه یادمانی انجامید.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی شوش می‌گوید: گروه باستان‌شناسی با کاوش در عمیق‌ترین لایه‌های تپه آکروپل، آثار به جا مانده از دوره شوشان جدید ۱و به‌ویژه تکه سفال‌های شاخص با نقش‌مایه نقطه‌ای یافتند که قدمت آنها به حدود ۴۷۰۰ پیش از میلاد بازمی‌گردد. در کاوش سال ۱۳۸۹در آکروپل برای نخستین‌بار شواهد استقراری قدیمی‌تر از دوره شوش ۱ یعنی اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد، متعلق به دوره شوشان جدید ۱در بستر واقعی خود مستندنگاری شد.
این باستان‌شناس می‌گوید: در این فصل از کاوش نتوانستیم از لایه‌های شوشان جدید ۱ گذر کنیم، اما حجم زیادی از بقایای فرهنگی را در سرند نهشته‌های آشفته برجای مانده از کاوش‌های پیشین و نهشته‌های در جای دوره شوشان جدید ۱بازیابی کردیم که وجود تکه سفال‌های دوره شوشان میانه متأخر در میان آنها جالب‌توجه است. وجود این شواهد، نشان می‌دهد می‌توان احتمال وجود دوره شوشان میانه متأخر را هم به توالی گاه‌نگاری آکروپل شوش اضافه کنیم.
لقمان احمدزاده می‌گوید: محدودیت کووید- ۱۹به فرصتی تبدیل شد که به بررسی مواد باستان‌شناختی کاوش‌های پیشین هیأت‌های فرانسوی از شوش در انبارها بپردازیم. در میان یافته‌های کاوشگران فرانسوی، چندین تکه سفال یافتیم که قدمت آنها حتی از اواخر هزاره هفتم پیش‌ازمیلاد (۶۲۰۰پ.م) فراتر می‌رود. یکی از این تکه سفال‌ها با نقش‌مایه قرمز به دوره شوشان عتیق ۳ یعنی حدود ۶۲۰۰ تا ۶۰۰۰ پیش از میلاد، قابل تاریخ‌گذاری است و ۳ تکه دیگر از شاخصه‌های شوشان قدیم، مربوط به حدود ۶۰۰۰ تا ۵۷۰۰ سال پیش از میلاد هستند. ۳ تکه سفال دیگر نیز از نمونه‌های شاخص دوره شوشان میانه متأخر هستند.
شوش ۶۲۰۰ ساله
سرپرست هیأت باستان‌شناسی محوطه جهانی شوش اعلام کرد: بر پایه این سفال‌ها و دستاوردهای کاوش ما، تاریخ پایه‌گذاری شوش به حدود ۶۲۰۰ سال پیش از میلاد، بازمی‌گردد و استقرار از این دوره بدون وقفه تا دوره شوشان جدید یک درمحدوده محوطه شوش ادامه یافته است. پس از آن با یک وقفه، مجدداً استقرار در شوش در دوره شوشان جدید ۲یا همان دوره‌ای که در شوش به‌نام شوش شناخته می‌شود، شکل می‌گیرد و از آن پس تا سده سیزدهم میلادی ادامه می‌یابد.
براساس آنچه لقمان احمدزاده به همشهری گفته است، پیش از این، تاریخ نخستین استقرار یک اجتماع انسانی در شوش به اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد (۴۲۰۰پ.م) نسبت داده می‌شد. نکته جالب توجه اینجاست که باستان‌شناسان فرانسوی بخشی از یافته‌های سفالی قدیمی‌تری را که از تپه آکروپل به‌دست آورده بودند، به درستی تاریخ‌گذاری نکرده و همه آنها را متعلق به اواخر هزاره پنجم پیش از میلاد دانسته‌اند. اما اکنون آشکار است که شوش چندین مرحله از تحولات کهن‌تر از آن چیزی که تاکنون درباره آن تصور می‌شد را پشت سر گذاشته است.
نظر شما